Is het U ook opgevallen de laatste maanden? Steeds vaker lezen we berichten dat er zorgen zijn over de continuering van de wijkzorg, de sociale woningbouw, de ouderenzorg, de ziekenzorg, de ziekenhuizen en tal van andere vormen van zorg en algemene voorzieningen. De buurthuizen die dichtgaan en de premies voor de zorgverzekeringen die wellicht in prijs gelijk blijven maar voor steeds minder zorgcomponenten gelden spreken boekdelen.

            Er was een tijd dat we als samenleving of als kerken voor dit soort zaken gingen collecteren. De wijkzorg, de woningbouw, ouderenzorg en ziekenfondsen …… het is allemaal ooit begonnen met collecteren. Veelal in de kerken, maar ook de andere “zuilen” brachten voor deze werksoorten geld bijeen. Zo ontstonden Katholieke ziekenhuizen, Gereformeerde scholen, Socialistische woningbouwverenigingen en Hervormde kraamzorgcentra, om maar wat te noemen. Elke zuil werkte op de eigen manier het begrip barmhartigheid en solidariteit uit en velen hadden daar geld voor over. Er werd “geofferd”.

            Later zagen we dat men binnen de werksoorten ging samenwerken: er kwamen interconfessionele ziekenhuizen, de wijkzorg verschoot van kleur: oranje / geel / groene kruis: het onderscheid verviel, enz. Langzaamaan zagen we ook de steun die verbonden was aan het begrip barmhartigheid omgevormd worden. Er kwamen overheidssubsidies waar je vast op kon rekenen. Niemand hoefde zijn of haar hand meer op te houden. Zo verschoof het persoonlijke offer in de richting van de overheidsfinanciën.

            In de sfeer van bestuur en directie zagen we ook veranderingen. De bejaardenhuizen werden bijvoorbeeld ooit door de diaconie bestuurd. Later ontstonden neutrale besturen en nog weer later grote organisaties die dit alles als een bedrijf ging runnen.

            Nog weer een latere ontwikkeling is die van de privatisering en de marktwerking. Het leek een antwoord op de vraag hoe de kosten te beheersen. Ik ben te weinig econoom om te kunnen beoordelen of dit het juiste antwoord was maar ik stel wel vast dat op dit moment, al of niet door de financiële crisis van de laatste jaren, het voortbestaan van veel vormen van zorg en samenlevingsopbouw onder druk zijn komen te staan.

             Wat ooit met barmhartigheid begon is uiteindelijk niet bedrijfsmatig te runnen, zo lijkt het wel. En misschien is dat ook wel de conclusie van dit alles: met barmhartigheid kun je je aandeelhouders niet binnenboord houden! Aan de werken van barmhartigheid valt niet te verdienen, dat moge duidelijk zijn, maar terug naar de collectebus wil ook niemand.

            Heb ik een pasklaar antwoord? Zeker niet. (En als ik het had zou ik verstandig zijn daar de marktwerking op los te laten!). Maar ik heb wel het idee dat een antwoord er alleen komt als we weer willen nadenken over begrippen als solidariteit, barmhartigheid en ergens iets voor willen offeren. Dat hoeft niet alleen een kerkelijk antwoord te zijn maar misschien zijn de kerken wel geroepen om het weer aan de orde te stellen!

            Ds. Willem Vermeulen.